E-KsięgarniaW nawiązaniu do informacji zawartych w artykule Macieja Gawlikowskiego i Mirosława Lewandowskiego pt. „Akta na zawsze zastrzeżone”, opublikowanego 6 marca 2018 r. w dzienniku „Rzeczpospolita”, należy stwierdzić, że:
Treść wypowiedzi Michała Bichniewicza z 1992 r. przed tzw. Komisją Ciemniewskiego jest doskonale znana w Instytucie Pamięci Narodowej. Dokumenty wymienione podczas wysłuchania były przedmiotem poszukiwań w zasobie archiwalnym Instytutu. Niestety nie zostały odnalezione. W niektórych przypadkach zachowały się jedynie protokoły ich brakowania oraz zapisy na ich temat w pomocach ewidencyjnych. W przypadku wymienionych w artykule teczek i podteczek rozpracowania obiektowego „Peonia” i „Zakopane” pochodzą one z września 1989 r. Był to moment, w którym w Departamencie I MSW, czyli wywiadzie, rozpoczęto proces masowego usuwania dokumentacji, którego apogeum nastąpiło w pierwszej połowie stycznia 1990 r. Nie oznacza to, że w archiwach MSW w 1992 r. nie mogło być różnych dokumentów wytworzonych przez SB w toku wspomnianych spraw operacyjnych.
W związku z prowadzonymi badaniami do Archiwum IPN docierały i docierają różnorodne informacje na temat procederu „prywatyzowania” dokumentów SB nie tylko w latach 1989–1990, ale także po 4 czerwca 1992 r. Znany jest również proceder antydatowania protokołów brakowania. Na podstawie dostępnych informacji nie można jednak jednoznacznie wskazać, czy tak było również w przypadku opisanych w artykule spraw. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez szefów służb do Archiwum IPN przekazane zostały wszystkie dokumenty.
Likwidacja i uporządkowanie dokumentacji z tzw. „zbioru zastrzeżonego” pozwoli na dokończenie procesu analizy stanu przekazanych przez służby do IPN dokumentów z informacjami zawartymi w dokumentach tzw. komisji Ciemniewskiego i aktami stanowiącymi podstawę przygotowania tzw. listy Milczanowskiego.
Odnośnie do informacji dotyczących likwidacji tzw. „zbioru zastrzeżonego”, przedstawionych w artykule, stan faktyczny przedstawia się następująco:
Zgodnie z nowelizacją ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej tzw. „zbiór zastrzeżony” przestał istnieć 17 czerwca 2017 r. W myśl zawartych w nowelizacji zapisów dokumenty, co do których służby nie wystąpiły o nadanie klauzul tajności, stały się jawne. Odtajnione dokumenty są przez archiwistów inwentaryzowane i otrzymują nowe sygnatury. Ich opisy są na bieżąco wprowadzane do Cyfrowego Archiwum, czyli systemu katalogowego, dostępnego w czytelniach akt IPN oraz dostępnym online Inwentarzu Archiwalnym IPN (8 marca br. zamieszczono kolejne 6 tys. opisów jednostek archiwalnych). Ze względu na to, że w byłym „zbiorze zastrzeżonym” IPN znajdowała się dokumentacja z całej Polski, archiwiści zajmują się również przekazywaniem odtajnionej dokumentacji do właściwych terytorialnie oddziałów i delegatur IPN.
Uzgodniony w toku współpracy Instytutu Pamięci Narodowej i służb termin 31 marca 2017 r. jako data zakończenia przez służby przeglądu dokumentacji ze „zbioru zastrzeżonego” i nadesłania do IPN korespondencji i wniosków w tej sprawie gwarantował zamknięcie całego procesu związanego z określeniem klauzul dokumentów w dniu 17 czerwca 2017 r. Niestety, ostatnie wnioski służb w tej sprawie przysłano do IPN 16 czerwca 2017 r. Na wnioskach Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego znalazło się 1457 jednostek archiwalnych i 8 sygnatur kartotecznych. Część z tych dokumentów w latach 2000–2005 została decyzją ówczesnego prezesa IPN prof. Leona Kieresa wypożyczona do ABW. Mimo wielokrotnych próśb o zwrot tych dokumentów pewna ich część nadal pozostaje w dyspozycji ABW, a 274 jednostki archiwalne zwrócono 16 lutego 2018 r.
Informujemy, iż służby zawnioskowały o nadanie klauzul tajności 1962 jednostkom archiwalnym. Prezes IPN zatwierdził wnioski odnoszące się do 304 jednostek archiwalnych. Wszystkie pozostałe stały się jawne. Dokumenty te to przede wszystkim akta osobowe czynnych funkcjonariuszy, osobowych źródeł informacji, w tym obcokrajowców udzielających pomocy w działaniach operacyjno-rozpoznawczych, lokali i mieszkań konspiracyjnych, a także korespondencja dotycząca procesu wytwarzania i pozyskiwania dokumentów legalizacyjnych oraz niektórych spraw operacyjnych, np. związanych z działalnością wywiadu naukowo-technicznego i kadry „N”. Większość tej dokumentacji została wytworzona w latach 1989–1990. Nie znajdują się w niej żadne materiały archiwalne dotyczące zwalczania opozycji i Kościoła katolickiego. Należy również zaznaczyć, że wspomniana wyżej liczba obejmuje także dokumentację o charakterze pomocniczym, taką jak karty ewidencyjne i uposażeń funkcjonariuszy oraz różnorodne karty kartoteczne powiązane z figurantami poszczególnych spraw operacyjnych.
Do chwili obecnej w systemie katalogowym Cyfrowe Archiwum zamieszczone zostały opisy ponad 94 % jednostek archiwalnych, odtajnionych w ramach procesu likwidacji byłego „zbioru zastrzeżonego”. Archiwum IPN planuje zakończyć proces opisu tych materiałów do końca marca br., a następnie opublikować je w Inwentarzu Archiwalnym, dostępnym w Internecie (inwentarz.ipn.gov.pl).