Polska 1. Dywizja Pancerna została sformowana pod okiem i dowództwem gen. Stanisława Maczka w Szkocji w latach 1942 -1944. Kontynuowała chlubne tradycje 10. Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej z kampanii wrześniowej 1939 r. i 10. Brygady Kawalerii Pancernej walczącej w kampanii francuskiej w czerwcu 1940 r. Pod koniec lipca 1944 r. dywizja została przerzucona na tzw. „drugi front” w Normandii, w północnej Francji. W tym czasie trwały tam zażarte walki między wojskami alianckimi a siłami niemieckimi, w których obydwie strony ponosiły olbrzymie straty.
Nacierający na zachodnim odcinku frontu Amerykanie przełamali obronę niemiecką i dalekim łukiem zaczęli oskrzydlać Niemców od południa. Pojawiła się szansa na okrążenie dywizji Hitlera w północnej Francji i jej całkowite zniszczenie. Żeby domknąć „kocioł” od strony wschodniej, polska dywizja – wspólnie z kanadyjską 4. dywizją pancerną – rozpoczęła 7 sierpnia 1944 r. natarcie na południe. Mimo początkowych niepowodzeń oraz dużych strat w ludziach i sprzęcie, 19 sierpnia żołnierze polskiej 1 Dywizji Pancernej i amerykańskiej 90. Dywizji Piechoty zamknęli niemiecki oddziały w kotle. Przez następne dwa dni polscy pancerniacy musieli odpierać desperackie ataki oddziałów niemieckiej 7. Armii i 5. Armii Pancernej, próbujących wydostać się z okrążenia. Bitwa była niezwykle dramatyczna, dochodziło nawet do walki wręcz. Dopiero 21 sierpnia dotarła do Polaków pomoc kanadyjskiej 4 dywizji.
Straty 1. Dywizji Pancernej w tej bitwie szacuje się na ok. 450 poległych i zaginionych oraz ponad utraconych 80 czołgów. Taka była cena, jaką dywizja gen. Maczka zapłaciła za odegranie roli „korka w butelce”, w której zamknięto i zlikwidowano dwie armie niemieckie.
***
W 2019 r. od kwietnia do września Instytut Pamięci Narodowej współorganizował Etapowy Maraton Pokoju, który stanowił cykl ośmiu biegów w hołdzie polskim żołnierzom poległym na frontach II wojny światowej.
W związku z 80. rocznicą rozpoczęcia wędrówki armii gen. Andersa ewakuowanej z ZSRS Instytut Pamięci Narodowej przygotował międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny pt. „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, który ma na celu upamiętnić wysiłek zbrojny Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losy ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa. Do tej pory wystawa „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, została otwarta w Gdańsku, Warszawie, Lublinie, Dęblinie oraz zagranicą w Republice Południowej Afryki, Iranie, Kazachstanie oraz w USA. Projekt można śledzić na portalu, gdzie znajdują się aktualne informacje o kolejnych przedsięwzięciach: https://szlakinadziei.ipn.gov.pl/
Polecamy również infografiki poświęcone 1. Dywizji Pancernej PSZ, przygotowane przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu. Wszystkie znajdują się pod poniższym linkiem: https://cutt.ly/iZSNYW1
Instytut Pamięci Narodowej przygotował też broszurę o gen. Stanisławie Maczku z serii „Patroni naszych ulic”. Dostępna tutaj: https://cutt.ly/nZSNuDs
Nakładem wyd. IPN ukazał się komiks o walkach brygady pułkownika Stanisława Maczka na Podkarpaciu we wrześniu 1939. Do komiksu została dołączona płyta z dwoma utworami skomponowanymi przez Tomasza Bereźnickiego, który jest także muzykiem. Komiks dostępny jest w naszej księgarni: https://cutt.ly/QZSNgMV
Nakładem wyd. IPN w 2016 r. ukazał się również 5 zeszyt komiksu „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego 1939–1945. Kocioł Falaise 1944 r.”. Tytułowy bohater Antek razem z 1. Dywizją Pancerną ma za zadanie rozpoznać siły nieprzyjaciela przed decydującym atakiem. Komiks można nabyć w naszych księgarniach: https://cutt.ly/zZPTYdy
Polecamy także liczne materiały o generale Maczku, zebrane na portalu przystanekhistoria.pl pod hasłem: Stanisław Maczek, gdzie znajdą Państwo wiele interesujących artykułów naukowych:
- Bartosz Bolesławski, Powojenne dylematy żołnierzy Andersa
- Iwona Fischer, Marsz Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Tradycja i współczesność
- Juliusz S. Tym, Polska 1. Dywizja Pancerna 1942–1947
- Teodor Gąsiorowski, Ze Lwowa na krakowski pomnik
- Zesłaniec żołnierzem gen. Maczka – SZLAKI NADZIEI: świadectwa Niezwyciężonych