Nawigacja

Archiwalia – Poznań

Plakat z karykaturą Leonida Breżniewa

Jedną z form działalności opozycyjnej w latach osiemdziesiątych było wydawanie nieocenzurowanych czasopism, książek i druków ulotnych. Rozwijająca się intensywnie w latach 1980–1981 niezależna działalność wydawnicza stała się jednak powodem wielu działań operacyjnych i śledczych realizowanych przez SB oraz Prokuraturę Wojewódzką. Szczególne zainteresowanie organów ścigania budziły publikacje o charakterze „antysocjalistycznym i antyradzieckim”.

W 1981 r. wydawaniem licznych publikacji bez zezwolenia Okręgowego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu zajmował się m.in. Międzyzakładowy Komitet Założycielski, a od lipca Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność”. Wydawał on również druki zawierające satyrę na ówczesną sytuację gospodarczą i polityczną. Jednym z najgłośniejszych przypadków okazało się wydrukowanie plakatów z karykaturą przedstawiającą niedźwiedzia przypominającego Leonida Breżniewa – I sekretarza KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Niedźwiedź trzymał w łapie malutkiego, chudego człowieka z napisem PRL i wypowiadał słowa: „Socjalistycznej Polski, bratniej Polski nie opuścimy w biedzie i nie damy jej skrzywdzić ...” Było to zdanie kończące list KC KPZR do KC PZPR wystosowany 5 czerwca 1981 r.

Karykatura Breżniewa została przekopiowana z czasopisma „Przegląd” (nr 6a) wydawanego w Warszawie przez Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja (autora nie udało się dotychczas ustalić). Piotr Gumper przerysował ją w powiększeniu, a Wojciech Wołyński dorysował „chmurkę” z cytowanym powyżej fragmentem listu. Plakat był sygnowany przez MKZ Wielkopolska i rozklejany w różnych miejscach Poznania w okresie dużego napięcia politycznego po ujawnieniu treści listu wzywającego władze PRL do walki z „kontrrewolucją” czyli z działalnością opozycji - przede wszystkim z „Solidarnością”.

Bardzo szybko Wydział Śledczy SB i Prokuratura Wojewódzka w Poznaniu zaczęły ścigać wydawców karykatury (sprawa Ds. 43/81). Śledczy ustalili, że MKZ nie otrzymał zgody na rozpowszechnianie tych plakatów, a nawet o taką zgodę nie występował. Prowadzenie tej sprawy zakończono 30 listopada 1981 r. w związku ze zmianą ustawy o kontroli prasy i widowisk. Nowe przepisy, które obowiązywały od 1 października kwalifikowały taką działalność jako wykroczenie. Warto dodać, że w czasie prowadzenia śledztwa nie ustalono osoby, która nie dopełniła obowiązku poddania tych materiałów kontroli cenzury.

Oprac.: Przemysław Zwiernik (OBBH IPN w Poznaniu)

Fotografie od 1 do 6 przedstawiają plakat w przestrzeni miejskiej, m.in. na ścianach przejścia podziemnego pod Rondem Kaponiera.

Fotografia 7 przedstawia notatkę służbową w tej sprawie.

Materiały pochodzą z akt IPN Po 04/3440.

  • Fot. 1
    Fot. 1
  • Fot. 2
    Fot. 2
  • Fot. 3
    Fot. 3
  • Fot. 4
    Fot. 4
  • Fot. 5
    Fot. 5
  • Fot. 6
    Fot. 6
  • Fot. 7
    Fot. 7
do góry