Nawigacja

Aktualności

Uroczystość odznaczenia Krzyżem Wolności i Solidarności w Wałbrzychu – 21 września 2019

21 września 2019 r. w Starej Kopalni w Wałbrzychu prof. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, wręczył odznaczenia państwowe Krzyż Wolności i Solidarności. Współorganizatorem uroczystości był Oddział Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu.

Biogramy odznaczonych Krzyżem Wolności i Solidarności:

Irena Bukalska 

Pani Irena Danuta Bukalska od 1980 r. była aktywną działaczką NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania w Dzierżoniowie. Po wprowadzeniu stanu wojennego współtworzyła podziemne struktury nauczycielskie: Tymczasową Okręgową Radę Oświaty, przekształconą w Tymczasową Okręgową Komisję Oświaty. W ramach ich działalności prowadziła bibliotekę oraz kolportowała nielegalną prasę, a także zbierała składki na pomoc osobom represjonowanym.  Od roku 1984 aktywnie uczestniczyła w spotkaniach Duszpasterstwa Ludzi Pracy, organizowała Msze Św. za Ojczyznę oraz Pielgrzymki Ludzi Pracy. W latach 1989–1990 była sekretarzem Komitetu Obywatelskiego Ziemi Dzierżoniowskiej.

Marian Dembiński 

Pan Marian Dembiński był członkiem Międzyuczelnianego Komitetu Strajkowego na Uniwersytecie im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu w trakcie strajków studenckich w roku 1968. Od roku 1980 należał do NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych w Świdnicy, w roku 1981 uczestniczył w Ogólnopolskiej Akcji Protestacyjnej Rolników Indywidualnych. Od wprowadzenia stanu wojennego do roku 1989 kontynuował działalność opozycyjną, kolportował podziemną prasę i ulotki oraz uczestniczył w nielegalnych spotkaniach. Współpracował z Solidarnością Nauczycielską, organizował akcje „małego sabotażu” polegające na malowaniu napisów na ścianach budynków i jezdniach.

Ryszard Foltyński 

Pan Ryszard Foltyński w okresie od marca 1982 r. do kwietnia 1984 r. był członkiem zespołu redakcyjnego pisma TMKK „Solidarność” – Regionu Dolny Śląsk – Bielawa, Dzierżoniów, Świdnica - „Odgłosy”. Jako przedstawiciel zakładów BESTER w Bielawie brał udział w tajnych zebraniach, na których współredagował treści wyżej wymienionego miesięcznika. Pan Foltyński brał udział w akcji organizowania i przekazywania pomocy rodzinom osób więzionych  z przyczyn politycznych. W latach 1982-1989 Pan Ryszard Foltyński kolportował wydawnictwa niepodległościowe.

Arkadiusz Jarzębski 

Pan Arkadiusz Jarzębski w latach 1982–1989 angażował się w działalność opozycyjną. Był członkiem Młodzieżowego Komitetu Oporu we Wrocławiu, w latach 1982-1984 współpracował m.in. z Solidarnością Walczącą oraz Ruchem Wolność i Pokój. W ramach podziemnej działalności gromadził oraz kolportował prasę i ulotki, wykonywał napisy na murach. Uczestniczył w nielegalnych manifestacjach oraz happeningach Pomarańczowej Alternatywy. Brał udział w spotkaniach organizacyjnych Polskiej Partii Socjalistycznej. Był kilkukrotnie przesłuchiwany przez SB, a 25 sierpnia 1988 r. za posiadanie podziemnych druków został ukarany przez Kolegium ds. Wykroczeń we Wrocławiu karą grzywny.

Ewa Jazienicka-Golak

Pani Ewa Jazienicka-Golak współpracę z NSZZ „Solidarność” rozpoczęła pracując jako nauczyciel zawodu w Technikum Poligraficznym w Nowej Rudzie. Po wprowadzeniu stanu wojennego zajmowała się kolportażem nielegalnych czasopism oraz dostarczała materiały potrzebne do ich produkcji. W roku 1985 zaangażowała się w tworzenie Klubu Inteligencji Katolickiej w  Nowej Rudzie, w ramach tej działalności organizowała Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej oraz spotkania z przedstawicielami podziemnej „Solidarności”. W roku 1988 została członkiem „Solidarności Polsko-Czechosłowackiej”.

Jerzy Otfin 

Pan Jerzy Otfin po wprowadzeniu stanu wojennego zaangażował się w działalność podziemną. W okresie od grudnia 1981 r. do grudnia 1982 r. współpracował z Regionalnym Komitetem Strajkowym Dolny Śląsk oraz z Solidarnością Walczącą. Był jednym z założycieli wydawanego we Wrocławiu podziemnego czasopisma „Z dnia na dzień”, zajmował się jego drukiem, kolportażem oraz zbieraniem informacji.

Janina Piekarz 

Pani Janina Piekarz od 1976 r. prowadziła własne gospodarstwo rolne w Karłowicach. W 1980 r. była jednym z inspiratorów utworzenia „Solidarności Wiejskiej” w Karłowicach oraz przewodniczącą Zarządu Gminnego NSZZ RI „Solidarność” w Popielowie. W 1981 r. współorganizowała akcje protestacyjne rolników w Karłowicach i strajk okupacyjny w Urzędzie Gminy w Popielowie. W okresie prowadzenia tych akcji została wytypowana przez SB do zatrzymania. Po stwierdzeniu, że wychowuje nieletnie dzieci odstąpiono od powyższego zamiaru. Po wprowadzeniu stanu wojennego organizowała w swym domu spotkania z działaczami i sympatykami zdelegalizowanej „Solidarności” z gminy Popielów. Kolportowała prasę podziemną przywożoną z Opola i Wrocławia. W 1988 r. podjęła działania w celu reaktywowania jawnej działalności rolniczej „Solidarności”. W swoim domu organizowała spotkania z działaczami z województwa opolskiego i wrocławskiego. Organizowała koła gminne NSZZ RI „Solidarność” na terenie woj. opolskiego  m.in. w gminach Popielów, Wołczyn i Namysłów. Brała czynny udział w uroczystościach organizowanych przez podziemie antykomunistyczne. W latach 1988-1989 uczestniczyła w konferencjach Duszpasterstwa Rolników w Opolu. Przez cały okres działalności była kontrolowana operacyjnie przez funkcjonariuszy SB przy wykorzystaniu osobowych źródeł informacji.

Zbigniew Senkowski 

Pan Zbigniew Senkowski był pracownikiem Kopalni Węgla Kamiennego „Thorez” w Wałbrzychu, gdzie pełnił funkcję sekretarza NSZZ „Solidarność”. Dnia 14 grudnia 1981 r. na terenie kopalni zorganizował strajk pracowniczy i został Przewodniczącym Komitetu Strajkowego, reprezentował protestujących górników w trakcie negocjacji z przedstawicielami władz. Po rozwiązaniu strajku dnia 15 grudnia 1981 został aresztowany, przebywał w Areszcie Śledczym w Wałbrzychu oraz do 26 marca 1982 r. w Zakładzie Karnym we Wrocławiu. Dnia 3 lutego 1982 r. Pan Zbigniew Senkowski wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego został skazany na dwa lata pozbawienia wolności, a następnie wyrokiem Sądu Najwyższego Izby Wojskowej w Warszawie z 20 marca 1982 r. wykonanie kary zawieszono na 3 lata. Pan Zbigniew Senkowski był również jednym z założycieli Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego NSZZ „Solidarność” powstałego 26 stycznia 1989 r. w Kopalni Węgla Kamiennego „Thorez” w Wałbrzychu.

Helena Szczygieł 

Pani Helena Szczygieł była aktywnym działaczem opozycji. W okresie od stycznia 1983 r. do 27 grudnia 1983 r. w Wałbrzychu brała udział w rozpowszechnianiu pism bezdebitowych zdelegalizowanych struktur NSZZ „Solidarność”. W swoim mieszkaniu posiadała nielegalną radiostację, z której nadawano audycje o treści antypaństwowej.  Pani Halina Szczygieł za swoją działalność w dniu 10 kwietnia 1984 r. została aresztowana i przebywała w Zakładzie Karnym we Wrocławiu. 6 sierpnia 1984 r. Prokuratora Rejonowa w Wałbrzychu uchyliła areszt w związku z ustawą o amnestii z 21 lipca 1984 r.

Stanisław Terakowski 

Pan Stanisław Terakowski był członkiem NSZZ „Solidarność” w Kopalni Węgla Kamiennego „Pokój” w Rudzie Śląskiej. W dniu 2 września 1980 r., w wyniku wywołanej przez niego akcji strajkowej do „Solidarności” zapisało się około 300 pracowników kopalni, a on sam został wybrany przewodniczącym Komisji Zakładowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuował działalność, poprzez namawianie związkowców m.in. do prowadzenia strajku okupacyjnego. Na skutek podjętych działań został internowany w dniu 21 grudnia 1981 r. Początkowo Pan Terakowski przebywał w Zakładzie Karnym w Jastrzębiu Zdroju, skąd przewieziono go do ośrodka odosobnienia w Kokotku. Po zwolnieniu z internowania w dniu 9 marca 1982 r., Pan Stanisław Terakowski został przywrócony do pracy w kopalni, jednakże został poddany obserwacji przez Służbę Bezpieczeństwa. W dalszym ciągu był szykanowany i wzywany na przesłuchania, co skłoniło go do wyjazdu za granicę w 1983 r.

Marian Tercki 

Pan Marian Tercki, w drugiej połowie lat 70. był współpracownikiem KSS KOR i kolporterem biuletynu „Robotnik”. W dniach 30–31 sierpnia 1980 r. organizował strajk w Wałbrzyskim Konsorcjum Budowlanym. W wyniku podejmowanej działalności po wybuchu stanu wojennego, Pan Marian Tercki został aresztowany w dniach 9 września – 23 grudnia 1982 r., a następnie skazany na 10 miesięcy więzienia, w zawieszeniu na 2 lata. Pan Marian Tercki w latach 1982–1989 był m. in. działaczem Komitetu Pomocy Aresztowanym, członkiem TKZ ZSZZ „Solidarność” Służby Zdrowia w Wałbrzychu oraz angażował się w ruch Duszpasterstwa Ludzi Pracy. W dniu 31 sierpnia 1985 r. został ponownie aresztowany i skazany. W więzieniu przebywał do 11 sierpnia 1986 r. Pan Marian Tercki współtworzył a następnie zarządzał jedną z większych podziemnych drukarni w Wałbrzychu, w której drukowano pisma podziemne, jak m. in.: „Tygodnik Mazowsze”, „Z dnia na dzień”, „Solidarność Walcząca”, „Biuletyn Dolnośląski” oraz „Niezależne Słowo”.

Jerzy Urlik 

Pan Jerzy Urlik w latach 1982–1989 współpracował z działaczami podziemnej „Solidarności” na terenie Wałbrzycha. Działalność Pana Urlika polegała m.in. na uczestniczeniu w nielegalnych spotkaniach. Zajmował się również drukiem i kolportażem podziemnej prasy m.in.” Informatora Wałbrzyskiego”. Dnia 8 maja 1984 r. Pan Jerzy Urlik został zatrzymany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W wyniku błędnie postawionych zarzutów zastosowano wobec niego dozór milicyjny, który został uchylony 29 maja 1984 r.

Pośmiertnie zostali odznaczeni:

Konrad Grabowski 

Pan Konrad Grabowski będąc pracownikiem Fabryki Wagonów w Świdnicy od wprowadzenia stanu wojennego do roku 1989 był zaangażowany we współpracę z podziemną „Solidarnością”. W swoim mieszkaniu drukował nielegalne ulotki i czasopisma, m.in. „Wolny Wagonowiec” oraz kolportował je na terenie miejsca pracy. Uczestniczył w nielegalnych spotkaniach członków „Solidarności”, zbierał składki oraz organizował pomoc dla osób represjonowanych. W latach 1986–1987 dostarczał materiały potrzebne do druku podziemnego „Biuletynu Świdnickiego”.

Tadeusz Janas 

Pan Tadeusz Janas był aktywnym działaczem „Solidarności” w Zakładzie Mechanizacji Budownictwa „Zremb” w Tychach. Organizował pomoc na rzecz rodzin osób internowanych; współorganizator manifestacji rocznicowych 3 maja i 11 listopada. W dniach od 14 do 17 grudnia 1981 r. uczestniczył również w strajku w tyskim Zrembie. Pan Tadeusz Janas był również objęty kontrolą operacyjną w ramach  Sprawy Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Drukarz” oraz Kwestionariusza ewidencyjnych krypt. „Janek”. Pan Janas został tymczasowo aresztowany dnia  25 listopada 1983 r. i osadzony kolejno w: RUSW  w Tychach, WUSW w Katowicach oraz w Areszcie Śledczym w Katowicach i Mysłowicach. Na mocy amnestii zwolniony dnia 25 lipca 1984 r. został zatrzymywany prewencyjnie na 48 godzin. Od lutego do września 1984 r., podczas pobytu w Areszcie Śledczym z ww. W tym samym roku Panu Janasowi rozwiązano umowę o pracę. W latach 1984–1988 współorganizator Mszy za  Ojczyznę (Tychy); 1988–1989 członek Miejskiej Komisji Koordynacyjnej  „S” w Tychach, od sierpnia 1987 r. członek KPN.

Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Źródłem uchwalenia Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.

Po zakończeniu tej części uroczystości miał miejsce piękny koncert pieśni patriotycznych oraz wręczenie pozostałych odznaczeń. Organizatorem i gospodarzem tej części wydarzenia był Związek Solidarności Polskich Kombatantów w Wałbrzychu.

do góry