Instytut Pamięci Narodowej Przystanek Historia: Sympozjum ORP „Orzeł” – poszukiwanie wraku – Poznań, 24 września 2019 - Aktualności -

W związku z 80. rocznicą wybuchu II wojny światowej Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu zorganizowało w ramach Przystanku Historia w Bibliotece Raczyńskich „Sympozjum ORP »Orzeł« – poszukiwanie wraku” oraz spotkanie z członkami Ekspedycji Santi Odnaleźć Orła.

Ekspedycja to długofalowy projekt, którego założeniem jest doprowadzenie do odkrycia miejsca spoczynku wraku najsławniejszego chyba okrętu podwodnego Rzeczypospolitej Polskiej ORP „Orzeł” wraz z jego załogą oraz rozwikłanie zagadki przyczyn jego zatonięcia. Okoliczności utracenia okrętu do dzisiejszego dnia nie zostały wyjaśnione, zachowane źródła dają podstawę do wysnuwania różnych hipotez. Służąc pod polską banderą w szeregach Royal Navy, ORP „Orzeł” na swój ostatni patrol wyszedł 23 maja 1940 r. około godziny 23.00 ze szkockiego portu Rosyth, kierując się do północnej części rejonu oznaczonego symbolem „A3” na Morzu Północnym, w którym miał prowadzić dozór. Nieznane są jego dalsze losy. Okręt nie powrócił do bazy w wyznaczonym terminie ani nie podjął kontaktu, 10 czerwca ORP „Orzeł” uznano za stracony.

Tomasz Stachura i Piotr Michalik z Ekspedycji Santi Odnaleźć Orła od rana zdawali relację ze swoich poszukiwań w poznańskich mediach: gościli w programie TVP 3 Poznań „Witaj Wielkopolsko!”, a w Radiu Poznań brali udział w audycji na żywo oraz nagrali odcinek z cyklu „Historia jakiej nie znacie”, który był wyemitowany na antenie radia 25 września 2019 r. o godzinie 21.05. W południe członkowie ekspedycji odwiedzili Wielkopolskie Muzeum Wojskowe – Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, gdzie oprowadzani przez kierownika placówki Jarosława Łuczaka, obejrzeli eksponaty związane z ORP „Orzeł”: banderę oraz mundur kapitana marynarza Andrzeja Piaseckiego – zastępcy dowódcy okrętu. W zbiorach specjalnych Biblioteki Raczyńskich natomiast zapoznali się ze spuścizną Jerzego Pertka – wybitnego polskiego marynisty. Część kolekcji dotyczy ORP „Orzeł”. W zbiorach znajdują się m.in. fotografie okrętu, wstążka z czapki marynarza z napisem ORP „Orzeł”, a także obszerna korespondencja jaką zebrał Jerzy Pertek, dokumenty związane z marynarzami, materiały dotyczące publikacji książkowych. Po zbiorach oprowadziła Barbara Ksit.

Sympozjum z udziałem publiczności zorganizowano w Bibliotece Raczyńskich. W imieniu organizatorów gości przywitały Anna Gruszecka – dyrektor biblioteki oraz Marta Szczesiak-Ślusarek – naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu. W tematykę spotkania wprowadzili zaproszeni prelegenci. Piotr Orzechowski z Instytutu Pamięci Narodowej przybliżył dzieje okrętu. Barbara Ksit z Biblioteki Raczyńskich omówiła spuściznę Jerzego Pertka, a Konrad Urbański z Wydawnictwa Zysk i Spółka zaprezentował wznowioną publikację Jerzego Pertka „Wielkie dni małej floty”. Natomiast Jarosław Łuczak z Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego – Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu opowiedział o przechowywanej w muzeum banderze ORP „Orzeł”.

Punktem kulminacyjnym spotkania była prezentacja wyników prac poszukiwawczych wraku legendarnego polskiego okrętu podwodnego, który od wiosny 1940 r. spoczywa na morskim dnie. Tomasz Stachura i Piotr Michalik przedstawili historię dotychczasowych wypraw na wody Morza Północnego. Ekspedycja działa od 2014 roku i sukcesywnie, przy wsparciu wielu instytucji, jej członkowie przy pomocy specjalistycznego sprzętu hydrograficznego przeczesują potencjalne miejsca, w których może znajdować się wrak ORP „Orzeł”. Obraz z urządzeń skanujących pas dna o szerokości 200 m pozwala na sporządzenie trójwymiarowej wizualizacji wraku oraz na dokonanie jego pomiarów i wyciągnięcie pierwszych wniosków. Każdej wyprawie towarzyszy solidna kwerenda w archiwach: przede wszystkim w Wielkiej Brytanii, ale także w Niemczech, Holandii, Danii, Estonii i Polsce. Wszystkie zabiegi służą jednemu celowi: rozwikłaniu tajemnicy zatonięcia legendy, która nazywa się ORP „Orzeł”.

Za tegoroczny rejon poszukiwań Ekspedycja Santi Odnaleźć Orła obrała obszar „A3”, który powiązany jest z hipotezą, że ORP „Orzeł” mógł zatonąć w swoich pierwszych dniach po wypłynięciu. Przemawiać za tym może fakt, iż „Orzeł” nie kontaktował się z bazą w Rosyth ani razu podczas całego ostatniego patrolu. Mogą stać za tym dwa możliwe powody: albo miał zepsutą radiostację, co uniemożliwiło kontakt, bądź został zatopiony na początku patrolu.

Ciekawe wystąpienie zakończyła konferencja prasowa i pytania uczestników sympozjum.

Piotr Orzechowski, Marta Sankiewicz, Ekspedycja Santi Odnaleźć Orła