E-Księgarnia
W 2019 r. obchodzimy Rok Powstań Śląskich. Dokładnie 98 lat temu rozpoczął się kilkudniowy bój o Górę św. Anny między powstańcami a niemieckim Selbstschutzem. Bitwa ta była największym starciem zbrojnym III Powstania Śląskiego, została upamiętniona na jednym z filarów Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Po podziale Śląska Góra św. Anny została po stronie niemieckiej.
25 maja 2019 r. w Górze Świętej Anny pod Pomnikiem Czynu Powstańczego odbyły się wojewódzkie obchody 98. rocznicy III Powstania Śląskiego. Wydarzeniem towarzyszącym był Piknik Historyczny „Gloria Victis" – Godni Pamięci I Powstanie Śląskie 1919-2019. W uroczystości wziął udział Ryszard Mozgol, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach. Uczestnicy sobotnich obchodów mieli okazję zapoznać się z wystawą katowickiego oddziału IPN pt. „Robert Oszek (1896–1938) – żołnierz Niepodległej”. Ekspozycja do końca czerwca 2019 r. była prezentowana w Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Świętej Anny (ul. Leśnicka 28).
Autorem scenariusza wystawy jest Zbigniew Gołasz z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach. Ekspozycja składa się z 9 paneli. Wystawa poświęcona bohaterowi wojny polsko-bolszewickiej oraz III powstania śląskiego. Robert Oszek urodził się w 1896 r. w Zabrzu, miejscowości, w której w 1903 r. Wojciech Korfanty zwyciężył w wyborach do parlamentu niemieckiego. Ich drogi miały się w przyszłości przeciąć. Oszek pochodził z rodziny górniczej. Jako nastoletni chłopiec, by spełnić marzenia o egzotycznych podróżach, uciekł z domu i zaciągnął się na okręt wielorybniczy. Następnie rozpoczął służbę w marynarce cesarskiej, biorąc udział w niemieckiej ekspedycji do Meksyku i Haiti. Podczas I wojny światowej odznaczony został za męstwo krzyżem Żelaznym II i I klasy. Następnie zdezerterował z armii niemieckiej, by zaciągnąć się do polskiej marynarki wojennej. Walczył przeciwko bolszewikom we flotylli pińskiej i dnieprzańskiej. Został odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych oraz krzyżem Virtuti Militari. Podczas III powstania śląskiego utworzył oddział szturmowy marynarzy, wyposażony w samochód pancerny „Korfanty”. Zdaniem niektórych, jego odwaga i bohaterstwo w krytycznych momentach niemieckiej kontrofensywy zadecydowały o powstrzymaniu natarcia, a tym samym o sukcesie powstania. Na polecenie Wojciech Korfantego stłumił bunt w dowództwie grupy „Wschód”, aresztując jego przywódców. Za działalność na Górnym Śląsku został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych i ponownie przedstawiony do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari. Zmarł w 1938 r. w Katowicach.
Bitwa o Górę św. Anny
Rozpoczęte w nocy 2/3 maja III powstanie śląskie miało być w polskim zamyśle politycznym demonstracją zbrojną, której celem było postawienie aliantów zachodnich przed faktem dokonanym i skłonienie ich do przyznania Polsce większej części górnośląskiego obszaru plebiscytowego (wraz z okręgiem przemysłowym). W pierwszych dniach maja oddziały powstańcze osiągnęły znaczne sukcesy, docierając do tzw. linii Korfantego, która wyznaczała granicę polskich ambicji terytorialnych. 3 maja oddział powstańczy zajął Górę Chełm (nazywaną też Górą św. Anny, choć taką nazwę nosi właściwie miejscowość usytuowana na tym wzniesieniu). Już następnego dnia powstańcy wycofali się, 7 maja zajęli ją jednak ponowie, odpierając dwa dni później niemiecki kontratak. Sukcesy powstańców zamierzał wykorzystać politycznie dyktator powstania – Wojciech Korfanty, dążący w tym momencie do zawarcia zawieszenia broni. Propozycji tej nie przyjęła strona niemiecka, która przystąpiła do organizacji kontrofensywy. Z terenu Niemiec przybyły do Górny Śląsk tzw. korpusy ochotnicze (Freikorps), które wkrótce stały się dużą siłą bojową. Tymczasem wielu powstańców uznało działania dyplomatyczne Korfantego za koniec powstania i wróciło do domu – poważnie osłabiło to oddziały powstańcze w przededniu niemieckiej kontrakcji. Pod koniec drugiej dekady maja siły niemieckie (tzw. Selbstschutz Oberschlesien, w skrócie: SSOS), dowodzone przez gen. Karla Höfera były gotowe do kontruderzenia, które miało na celu wyparcie powstańców z zajętych terenów.
Na miejsce uderzenia wybrano Górę św. Anny – powstańcze pozycje wokół niej wcinały się w niemiecką linię frontu, stanowiąc jednocześnie rygiel polskiej obrony osłaniającej Górnośląski Okręg Przemysłowy. Rejon ten obsadzały oddziały 1. Dywizji Wojsk Powstańczych dowodzonej przez majora Jana Ludygę-Laskowskiego (w jej skład wchodziły m.in. trzy pułki piechoty: katowicki Walentego Fojkisa, zabrski Pawła Cymsa i pszczyński Franciszka Rataja oraz oddział szturmowy kpt. Roberta Oszka), stanowiącej główną siłę Grupy „Wschód” dowodzonej przez Karola Grzesika. Trzon wyznaczonej do ataku Grupy „Süd” SSOS (dowodzonej przez gen. Bernharda von Hülsena) stanowił bawarski Freikorps Oberland (działający w ramach Organizacji Eschericha – w skrócie Orgesch – stąd członkowie Oberlandu nazywani byli przez powstańców orgeszami). Niemiecka ofensywa ruszyła 21 maja 1921 roku z rejonu Gogolina. Po kilku godzinach, pomimo zaciętej obrony powstańców, Niemcom udało się przełamać obronę pszczyńskiego pułku Rataja i wspierającego pułku katowickiego Fojkisa i zająć Górę Chełm. Strona polska była świadoma zagrożenia wynikającego z utraty tej strategicznej pozycji. 23 maja 1 Dywizja Wojsk Powstańczych, wspierana od północy przez oddziały Podgrupy „Bogdan” przystąpiła do kontrofensywy. Najkrwawsze walki, prowadzone także wręcz, toczyły się w rejonie miejscowości Leśnica, na południe do Góry Chełm. Pomimo przejściowych sukcesów powstańczy kontratak zakończył się jednak niepowodzeniem. Mniej intensywne walki w tym rejonie toczyły także w następnych dniach.
Tymczasem trwały rokowania dyplomatyczne. Celem strony polskiej było zaprzestanie walk, te jednak trwały w dalszym ciągu. W dniach 5-6 czerwca strona niemiecka wznowiła ofensywę, zajmując ważny węzeł kolejowy w Kędzierzynie (walki w tym rejonie były jeszcze krwawsze niż o Górę św. Anny). Mimo tych sukcesów Niemcy nie zdołali jednak rozerwać frontu powstańczego. Ostatecznie o losach zmagań militarnych zdecydowała jednak dyplomacja. Oddziały niemieckie, na skutek nacisków alianckich, a zwłaszcza życzliwych Polsce Francuzów, zostały zmuszone do zaniechania ofensywy. Choć walki o Górę św. Anny zakończyły się taktycznym niepowodzeniem strony polskiej, to samo powstanie znacząco przyczyniło się do przyłączenia części Górnego Śląska do Rzeczypospolitej, co ostatecznie nastąpiło w 1922 roku.