Instytut Pamięci Narodowej Wizyta przedstawicieli Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia w IPN – Warszawa, 22–23 maja 2019 - Aktualności -

przesuń wstecz zdjęcia

przesuń dalej zdjecia

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

W dniach 22–23 maja 2019 wizytę w Instytucie Pamięci Narodowej złożyli przedstawiciele Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia: Peter Rendek – dyrektor wykonawczy Platformy, Andreja Valič Zver – członkini zarządu, Miroslav Lehký – ekspert i badacz, Elisa Pia – studentka University of Grenoble. Przedstawiciele IPN i Platformy wzięli udział w konferencji prasowej poświęconej polskiemu wydaniu publikacji Aby pamięć  przetrwała. Dziedzictwo totalitaryzmu w Europie oraz przeprowadzili rozmowy dotyczące wspólnych przedsięwzięć.

Pierwszego dnia wizyty delegacja Platformy spotkała się  w siedzibie Instytutu z zastępcą prezesa IPN dr. Mateuszem Szpytmą oraz przedstawicielami oszczególnych pionów IPN. Prowadzone były m.in. rozmowy na temat toczącego się śledztwa z powiadomienia Platformy, dotyczącego zabójstw obywateli polskich na granicy czechosłowacko-austriackiej podczas zimnej wojny. Obecny na spotkaniu prokurator Wojciech Pardyjak przedstawił dotychczasowy jego przebieg i planowane działania.

Omawiano też kwestię wystawy poświęconej obozom pracy przymusowej wraz z „mapą pamięci”, gdzie zaznaczono by lokalizacje tych miejsc. Docelowo miałaby być ona pokazana m.in. w Parlamencie Europejskim. Zastępca dyrektora Archiwum dr Mariusz Żuławnik zapewniał o gotowości Archiwum zaangażowania się w ten projekt.  Przedstawiciel Biura Edukacji Narodowej dr Paweł Błażewicz wskazywał, iż dobrym punktem wyjścia dla planowanej ekspozycji byłyby dwie istniejące wystawy: o Wyspach Sołowieckich ze zdjęciami dyrektora BEN Adama Hlebowicza i druga – pozyskana przez Instytut dzięki rosyjskiemu stowarzyszeniu „Memoriał”. Przedstawiciele Platformy wspomnieli też o pomyśle stworzenia wystawy dotyczącej męczenników komunizmu. Prezes Mateusz Szpytma zapewnił, że Instytut chętnie weźmie udział również w tym projekcie. Zaoferował wkład w postaci jednej z najnowszych ekspozycji stworzonej przez IPN, opowiadającej o polskich i węgierskich męczennikach.

W trakcie spotkania rozmawiano także na temat jednego z projektów Platformy, w którym IPN bierze czynny udział. Projekt JUSTICE 2.0 jest próbą wypracowania międzynarodowego mechanizmu rozliczenia sprawców zbrodni komunistycznych.

Przedstawiciele Platformy obejrzeli film produkcji IPN pt. „Paszporty Paragwaju” w reż. Roberta Kaczmarka, opowiadający o tzw. Grupie Berneńskiej, złożonej z polskich dyplomatów oraz działaczy organizacji żydowskich, Wspólnie pozyskiwali paszporty Państw Ameryki Południowej. Fałszywe dokumenty trafiały do Żydów w okupowanej Europie, dzięki czemu unikali wywózek do niemieckich obozów zagłady. Rodziny wielu ocalonych dopiero dziś dowiadują się, komu zawdzięczają życie.

W środę 23 maja w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” odbyła się konferencja prasowa poświęcona polskiemu wydaniu książki Aby pamięć  przetrwała. Dziedzictwo totalitaryzmu w Europie, z udziałem wiceprezesa IPN Mateusza Szpytmy oraz członków Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia. Publikacja pod redakcją Gillian Purves jest zbiorem tekstów dla uczniów szkół średnich z Europy. Zawiera przygotowane przez członków Platformy biografie wybranych osób, których życie zostało naznaczone przez systemy totalitarne. Do chwili obecnej książka została przetłumaczona na język czeski, angielski, francuski, niemiecki, ukraiński, włoski i polski.

Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma, na bardzo wielu z tych życiorysów swoje piętno odcisnęły oba systemy, zarówno nazizm, jak i komunizm. Takim przykładem jest sylwetka rotmistrza Witolda Pileckiego – polskiego oficera, naszego „ochotnika do Auschwitz”, który przeniknął do tego niemieckiego obozu w celu zebrania informacji o skali okrucieństwa wobec więźniów oraz zorganizowania tam ruchu oporu. Po drugiej wojnie światowej został skazany na śmierć przez stalinowskie władze. Prezes Szpytma podkreślał, że wspólnie wydana publikacja to tylko jedna z inicjatyw podejmowanych z władzami Platformy. Wspomniał o toczącym się od blisko dwóch lat śledztwie  prowadzonym przez pion śledczy oddziału IPN w Krakowie, dotyczącym trzydziestu zabójstw obywateli polskich na granicy czechosłowacko-austriackiej w czasie zimnej wojny.

W planach na rok bieżący jest projekt „European Gulag” (Europejski gułag), mający na celu prezentację zjawiska „lokalnych gułagów” w krajach europejskich w formie objazdowej wystawy (miałaby ona też swoją wersję internetową). Zadeklarował wstępnie udział ekspertów Instytutu w tym przedsięwzięciu. Krytycznie odniósł się do inicjatyw europejskich, takich jak np. ekspozycja w Domu Historii w Brukseli; z inicjatywy Platformy i z udziałem specjalistów IPN sporządzono szczegółowy raport, ujmujący braki tej wystawy.

Dyrektor Peter Rendek podziękował władzom Instytutu za zaproszenie. Zaprezentował też włoską wersję książki, która powstawała jednocześnie z polską.  Podkreślał, że Instytut pozostaje dla Platformy ważnym partnerem, jeśli chodzi o wspólne projekty, także ten bieżący, mający za zadanie wpisanie doświadczenia obozów pracy we wspólną pamięć kontynentu europejskiego. Dołączając się do podziękowań, Andreja Valič Zver nazwała IPN filarem tej międzynarodowej struktury. Podkreśliła wagę przedsięwzięć dotyczących reżimu komunistycznego, mających uwrażliwić zwłaszcza Europę Zachodnią na niełatwe uwarunkowania i bolesną przeszłość krajów Europy Środkowowschodniej. Kluczem do lepszego zrozumienia pomiędzy społeczeństwami Wschodu i Zachodu jest edukacja, także poprzez przedstawianie osobistych historii ofiar, zebranych w prezentowanym zbiorze tekstów adresowanym do młodych ludzi. Na koniec swojej wypowiedzi zacytowała słowa Bronisława Geremka: „Jeśli Europa nie będzie miała wspólnej pamięci, to nie będzie miała nic”.

Dr Mateusz Marek opowiedział o warsztatach edukacyjnych planowanych po konferencji prasowej z udziałem młodzieży – licealistów ze Szkoły Mistrzostwa Sportowego im. gen. Andersa w Warszawie z wykorzystaniem współtworzonej przez IPN i inne organizacje zrzeszone w Platformie gry „Za żelazną kurtyną”, ukazującej losy ludzi, którzy zdołali uciec przez żelazną kurtynę, oraz wspomnianej publikacji.

Podczas warsztatów młodzież rozegrała partię gry, a następnie pod okiem edukatorów z OBEN w Warszawie Andrzeja Kryńskiego i Ewy Dyngosz wzięła udział w warsztatach na temat publikacji „Aby pamięć przetrwała”. Wysłuchano krótkiego wprowadzenia na temat państw totalitarnych, a następnie każdy z uczniów miał za zadanie przeczytać jedną z biografii zamieszczonych w książce i na jej bazie przygotować poster na temat wspólnych cech ustrojów totalitarnych. Ostatnią częścią warsztatów było omówienie prac przez ich autorów i wspólne podsumowanie zajęć.

Platforma Europejskiej Pamięci i Sumienia powstała 14 października  2011 roku w Pradze, w obecności premierów Republiki Czeskiej, Rzeczypospolitej Polskiej i Węgier. Ze strony polskiej założycielami Platformy były Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Powstania Warszawskiego.

Celem Platformy, skupiającej 62 instytucje państwowe i społeczne z 20 państw europejskich i Ameryki Północnej, jest współpraca na rzecz poszerzenia wiedzy na temat reżimów totalitarnych i upamiętnienia ich ofiar.

Corocznie organizacja przyznaje też nagrodę za wkład wniesiony w działania przeciwko odradzającym się reżimom totalitarnym. Wyróżnienie przyznawane jest osobie lub osobom, przeciwstawiającym się reżimom totalitarnym, działającym na rzecz idei demokracji, podstawowych praw człowieka oraz praworządności. Nagrodę Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia za rok 2018 przyznano w Lublanie Ołehowi Sencowowi, w uznaniu dla jego osobistej odwagi, walki i poświęcenia na rzecz przestrzegania podstawowych wartości demokratycznych i wolności po pokazowym procesie w Federacji Rosyjskiej.