Wystawa przypomina nieznane historie konspiracyjnych organizacji, które były tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945–1956. Szacuje się, że w tym czasie istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14–21 lat. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej.
Projekt IPN ma na celu przypomnieć powojenną działalność członków młodzieżowego podziemia – tytułowego zapomnianego ogniwa w walce o niepodległość Polski z komunizmem.
W Warszawie wystawa została otwarta 1 marca 2019 przed Domem Polonii przy Krakowskim Przedmieściu 64. W wernisażu wzięli udział prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz, prezes Stowarzyszenia Wspólnoty Polskiej Dariusz Bonisławski oraz prof. Jacek Wołoszyn.
W marcu 2019 r. uroczyste otwarcie wystawy odbyło się także w Białymstoku, Bydgoszczy, Bytomiu, Dębnie, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Mysłowicach, Olsztynie, Piotrkowie Trybunalskim, Poznaniu, Pułtusku, Pyskowicach, Rybniku, Rzeszowie, Słupcy, Starogardzie Gdańskim, Tomaszowie Mazowieckim, Wrocławiu.
Udział młodzieży w walce o wolność w czasie zaborów, podczas II wojny światowej, w podziemiu lat czterdziestych i opozycji antykomunistycznej z ostatniej dekady istnienia PRL stanowi integralną część pamięci zbiorowej społeczeństwa. Znane są bowiem: Szare Szeregi, ZWZ-AK, NSZ, DSZ, Zrzeszenie „WiN”, KWP, „Ruch”, KOR, ROPCiO, KPN, NSZZ „Solidarność” czy FMW. Były to formacje tworzone przez młodzież lub stanowiła ona znaczący odsetek ich członków. Pamięta się także o zaangażowaniu przedstawicieli tej generacji we wszystkie zbiorowe działania mające na celu przynajmniej poszerzenie zakresu wolności – w czerwcu 1956 r., marcu 1968 r., grudniu 1970 r., czerwcu 1976 r. i stanie wojennym. Młodzi ludzie przeważali wśród protestujących. Stanowili jednocześnie najwyższy odsetek wśród ofiar śmiertelnych tych wydarzeń (od ok. 62 do 80 proc. zabitych). W tym kontinuum pamięci istnieje jednak luka […] W świadomości historycznej społeczeństwa nie funkcjonują zatem konspiracyjne organizacje tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945–1956. W tym czasie, według autorów Atlasu podziemia niepodległościowego 1944–1956 (Warszawa–Lublin 2007), istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14–21 lat […]. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej. – dr hab. Jacek Wołoszyn, IPN
Miejsca prezentacji wystawy „Zapomniane Ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956”
- 1–15 marca, Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych (ul. Antoniuk Fabryczny 1)
BYDGOSZCZ
- 1 marca, plac przed Kujawsko-Pomorskim Urzędem Wojewódzkim w Bydgoszczy (ul. Jagiellońska 3), godz. 13.00
BYTOM
- 5 marca, Urząd Miasta w Bytomiu
- 27 lutego, Szkoła Podstawowa nr 3
- 1–18 marca, skwer Stefana Żeromskiego
KOSZALIN
- 7 marca, Zespół Szkół Plastycznych w Koszalinie
- 27 lutego–31 marca, plac Szczepański, otwarcie 1 marca, godz. 10.30
LUBLIN
- 1 marca, plac Teatralny
- 28 lutego, Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Mysłowicach
OLSZTYN
- 18 marca, Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki w Olsztynie
PIOTRKÓW TRYBUNALSKI
- 1 marca, I LO im. Bolesława Chrobrego, al. Kopernika 1
- 1–20 marca, plac Wolności w Poznaniu
- 22 marca – 10 kwietnia, Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, al. Niepodległości 16/18
PUŁTUSK
- 1–31 marca, Liceum Ogólnokształcące im. Piotra Skargi
PYSKOWICE
- 8 lub 11 marca – Szkoła Podstawowa nr 3 im. Noblistów Polskich
RYBNIK
- 28 marca, Zespół Szkół Technicznych w Rybniku
- 1–31 marca, Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie, ul. Grunwaldzka 15, otwarcie 1 marca, o godz. 11.30
RYBNIK
- 28 marca – Zespół Szkół Technicznych
- 15–30 kwietnia, Liceum Ogólnokształcące w Słupcy, plac Szkolny 1
- 1 marca – I Liceum Ogólnokształcące, ul. Hallera 34, godz. 11.00
- 27 lutego, Liceum Ogólnokształcące, ul. Mościckiego 22/24
WARSZAWA
- 1–31 marca, przed Domem Polonii, ul. Krakowskie Przedmieście
- 1–31 marca, przed Dworcem Głównym PKP, otwarcie 1 marca, godz. 13.00
Żródło: Jacek Wołoszyn, Zapomniane ogniwo. Konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich 1944–56”