80. rocznica śmierci Romana Dmowskiego

Dzięki sile charakteru Roman Dmowski zjednał sobie rzesze zwolenników. Jako mąż stanu zabiegał o korzystne dla sprawy polskiej rozstrzygnięcia na konferencji w Wersalu w 1919 r. Zdolności dyplomatyczne i znajomość arkanów polityki międzynarodowej docenili nawet ci przywódcy Europy Zachodniej, którzy nie podzielali jego wizji niepodległej Polski. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że w swoim myśleniu o idei polskości Dmowski był wizjonerem. Doskonale rozumiał klimat intelektualny epoki. Był dzieckiem XIX w. i jak wielu mu współczesnych podzielał zachwyt nad naukami ścisłymi. Jako pierwszy polski polityk odważył się myśleć kategoriami nowoczesnego narodu. Był człowiekiem na wskroś nowoczesnym, można śmiało powiedzieć – szermierzem nowoczesności. Rozumiał zmiany w otaczającym go świecie i nie tylko umiał się do nich dopasować, ale przede wszystkim wpływać na bieg wypadków i wykorzystywać sprzyjającą koniunkturę polityczną na rzecz dobra wspólnego. Był zarazem Europejczykiem i Polakiem, nie widząc w tym sprzeczności. Leczył rodaków ze szkodliwych i często nieuzasadnionych kompleksów, lecz równocześnie jak nikt inny dokonywał krytycznej oceny polskich przywar narodowych. Łączył tradycję z nowoczesnym myśleniem politycznym, posługując się językiem adekwatnym do czasu i okoliczności. Wszystko to spowodowało, że w znacznej mierze przyczynił się do zmiany sposobu myślenia Polaków o własnej przeszłości, o sobie samych; pomógł im stać się narodem na miarę XX w.

(ze Wstępu do książki „Architekt wielkiej Polski. Roman Dmowski 1864–1939”)