E-Księgarnia
20 czerwca zastępca prezesa IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk gościł przedstawicieli kierownictwa Stowarzyszenia Żydów Australijskich i Ich Potomków w składzie: prezes Izydor Marmur, zastępcy prezesa Eva Hussain i Ezra May oraz reprezentantka Stowarzyszenia w Sydney Estelle Rozinski. Ponadto w spotkaniu uczestniczyły kierownik Samodzielnej Sekcji Kontaktów Międzynarodowych Agnieszka Jędrzak oraz Joanna Kumor.
Prezes Szwagrzyk podziękował za dotychczasową ożywioną współpracę pomiędzy IPN a organizacjami australijskimi, by wymienić Stowarzyszenie Żydów Australijskich, zarząd Komitetu Pilecki Projekt oraz Federację Polskich Organizacji w Wiktorii czy Koło Byłych Żołnierzy AK. Jej efektem była m.in. organizacja wystawy o rotmistrzu Pileckim, Powstaniu Warszawskim i udziale żołnierzy australijskich w tym powstaniu w FED Square oraz w Centrum Żydowskim „Kadimah” w Melbourne (w listopadzie 2017 r.) a następnie w Parlamencie Wiktoriańskim (w maju 2018). Tej ostatniej towarzyszyły dwie wystawy autorstwa IPN: „Samarytanie z Markowej” oraz „Żegota – Rada Pomocy Żydom”. W najbliższych planach jest pokazanie tych ekspozycji w Parlamencie w Canberze, a „Samarytan” także w Centrum Żydowskim „Kadimah”, oraz dodruk książki Report W – raportu rotmistrza Witolda Pileckiego w tłumaczeniu Evy Hussain, za której skład i wydanie odpowiadał IPN. Stowarzyszenie stara się również o zorganizowanie wizyty studialnej w Polsce dla australijskich parlamentarzystów. Zgodnie wyrażano chęć kontynuacji współpracy.
Prezes Szwagrzyk wskazywał, że polsko-żydowską niełatwą historię łączą takie postaci jak rotmistrz Witold Pilecki „ochotnik do Auschwitz”, który – jak podkreślił prof. Szwagrzyk – był postacią ważną nie tylko dla Polaków, ale dla całego świata. Jako dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji omówił działalność tego pionu, która trwa faktycznie od roku 2003, ze szczególnym uwzględnieniem prac w kwaterze „Ł” Cmentarza Powązkowskiego. Na gorzką ironię zakrawa fakt, że w tym miejscu, gdzie znajdowały się bezimienne masowe groby polskich bohaterów zamordowanych lub zamęczonych w stalinowskich więzieniach, w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku chowano z honorami komunistycznych oficjeli, sędziów i prokuratorów, czyli w istocie – ich katów. Do tej pory, na podstawie materiału genetycznego pobranego od rodzin, udało się zidentyfikować 60 więźniów stalinowskich. Profesor Szwagrzyk wyraził głęboką nadzieję, że wśród odkrytych na tym terenie szczątków znajdują się szczątki rotmistrza Pileckiego.
Obie strony zwracały uwagę na potrzebę prowadzenia dialogu polsko-żydowskiego w atmosferze wzajemnego szacunku i poszanowania odrębnych wrażliwości, wskazując na cierpienie obu narodów podczas drugiej wojny światowej. Podkreślano, że kluczem do poprawy stosunków jest edukacja, na przykład w formie wymiany młodzieży polskiej i australijskiej. Wiele nadziei pokłada się w młodym pokoleniu, które dzięki pogłębionej wiedzy i odrzuceniu stereotypów, będzie mogło budować mosty między narodami.
Oficjalna wizytę poprzedziło zwiedzanie Archiwum Instytutu. 20 czerwca w Archiwum IPN odbyło się spotkanie z Evą Hussein, wiceprezes Związku Żydów Polskich w Australii, oraz towarzyszącymi jej osobami: Paulą Baranowską, Martą Daszkiewicz-Daniszewską, Dorotą Makowską, Wandą Baranowską oraz Joanną Filip, reprezentującymi przedstawicielstwo Polaron European Citizenship w Polsce. Prezentację na temat najciekawszych dokumentów, pochodzących z zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci Narodowej, historii, misji, działalności oraz głównych projektów zagranicznych Instytutu przedstawiła gościom Agnieszka Jędrzak, kierownik Samodzielnej Sekcji Kontaktów Międzynarodowych. Gości zainteresowały przede wszystkim zasady regulujące dostęp do dokumentacji archiwalnej oraz rozpoczęty w 2006 roku proces digitalizacji dokumentacji. Byli również pod wrażeniem bogactwa zasobu zdjęciowego Instytutu (około 40 milionów zdjęć). Ich zainteresowanie wzbudziła Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej, która jest przyznawana od lipca 2002 roku za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego.
Specyfikę dokumentacji dotyczącej represji sowieckich i niemieckich, baz i zadań Centrum Udzielania Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej zaprezentował Jacek Ryżko, koordynator zespołu w Centrum. Szczególne zainteresowanie gości wzbudziły oryginalne materiały pochodzące z niemieckich obozów koncentracyjnych, w tym dokumenty dotyczące rotmistrza Witolda Pileckiego, jednego z najodważniejszych ludzi ruchu oporu w II wojnie światowej. Uwagę przykuły także archiwalia, informujące, że rotmistrz pod nazwiskiem Tomasz Serafiński dobrowolnie dostał się do Auschwitz jako więzień nr 4859, w celu zorganizowania konspiracji wojskowej i zdobycia danych o zbrodniach popełnianych przez Niemców. W zasobie Instytutu IPN znajdują się także materiały na temat rotmistrza pochodzące z okresu stalinowskiego, w tym protokoły rewizji, przesłuchań, postanowienia o wszczęciu śledztwa, zapiski konspiracyjne, dokumenty wykradzione z Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i meldunki, postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej oraz akt oskarżenia.
Funkcje i zadania wideokomparatora przedstawił Mirosław Peregończuk z Sekcji Sprawdzeń Kartotecznych w Archiwum IPN. Wrażenie na gościach wywarła także wizyta w magazynie z dokumentacją wojskową, gdzie Krzysztof Wojda z Sekcji Przechowywania Zasobu Archiwalnego pokazał materiały archiwalne z okresu powojennego oraz tajną mapę, zawierającą plany ZSRS i NATO dotyczące III wojny światowej, na której zaznaczono miejsca uderzeń atomowych.