Justyna Skowronek z gdańskiego Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN przedstawiła ustalenia ze swoich dotychczasowych badań, dotyczących duszpasterstwa akademickiego w Trójmieście, w okresie po 1956 roku, oraz wpływu tego duszpasterstwa na postawy ludzi – także w odniesieniu do przełomowych wydarzeń politycznych.
Rozwiązanie katolickich organizacji studenckich w 1949 r. oraz usunięcie w latach 50. wydziałów teologicznych z wyższych uczelni spowodowało, iż nazwa „duszpasterstwo akademickie” stała się nieformalna, umowna. Kościół, żywotnie zainteresowany kontynuacją działalności w środowisku akademickim, musiał poszukać nowej definicji na określenie podejmowanych przez siebie inicjatyw w odniesieniu do studentów i pracowników naukowych.
Za podstawowy problem związany z badaniem dziejów duszpasterstwa akademickiego po wojnie należy uznać trudność w dotarciu do bazy źródłowej. Archiwa kościelne dysponują pewnymi zasobami, Archiwum Akt Nowych w Warszawie udostępnia materiały Urzędu ds. Wyznań oraz zbiory Sekretariatu KC PZPR. Teczki te nie odnoszą się jednak bezpośrednio do spraw duszpasterstwa. W archiwach państwowych znaleźć można jednostkowe informacje dotyczące tej sprawy.
Dokumentacja organów, które zainteresowane były działalnością duszpasterstwa akademickiego, tj. MSW, MO i SB, znajduje się obecnie w gestii IPN. Interesującym materiałem pozostają wszelkie raporty z inwigilacji duszpasterstw akademickich oraz prace Departamentu Szkoleń i Doskonalenia Zawodowego MSW, odnośnie możliwości pracy agenturalnej i informacyjnej w środowisku duszpasterskim.
W badaniach szczególnie ważna jest odpowiedź na pytanie, jak Kościół w Polsce planował po wojnie, w zmienionych drastycznie warunkach politycznych, stworzenie nowej struktury organizacyjnej duszpasterstwa akademickiego. Na ile i w jaki sposób, w środowiskach akademickich w okresie PRL–u, realizowane były te zamierzenia. Z drugiej strony ważne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, na ile władza obawiała się skutków poczynań Kościoła na tym polu; czy wierzyła w możliwość realizacji programu wychowawczego DA; w jaki sposób chciała temu przeciwdziałaćω
Ważnym przedsięwzięciem jest opisanie wizerunku uczestnika duszpasterstwa akademickiego, młodego katolickiego inteligenta, charakteru jego aktywności społecznej i politycznej. Istotne jest pytanie o świat wartości młodzieży skupionej w duszpasterstwie, jak również pytanie, na ile przenikały się one z wartościami głoszonymi przez opozycję polityczną.
W latach 70. w Polsce nastąpił szczególny rozkwit różnych form życia religijnego. W tych latach zaznaczyli silnie swoją obecność najbardziej znani duszpasterze akademiccy, m.in. dominikanin, o. Ludwik Wiśniewski i jezuita, ks. Bronisław Sroka z Gdańska.
Obraz sytuacji w listopadzie 1970 r. przedstawia dokument SB „Analiza do sprawy duszpasterstwa akademickiego w Trójmieście”. W Gdańsku, Sopocie i Gdyni działało wówczas 8 ośrodków duszpasterskich, kierowanych przez „ideowo zaangażowanych i dobrze przeszkolonych księży. Są to ludzie bezkompromisowi w stosunkach z władzami świeckimi, wykształceni, wyrobieni towarzysko, posiadający szerokie znajomości wśród aktywu społeczno-gospodarczego. Posiadają też odpowiednie środki finansowe na pokrycie swojej działalności. Każda parafia winna dawać duszpasterzowi akademickiemu 500 zł miesięcznie na pokrycie wydatków”.
SB wymienia i charakteryzuje ośrodki duszpasterstwa akademickiego, działające w Trójmieście: kościół NSPJ w Gdańsku-Wrzeszczu, przy ul. Mireckiego 3, ośrodek przy kościele św. Krzyża w Gdańsku-Wrzeszczu, przy ul. Mickiewicza 11, ośrodek duszpasterstwa akademickiego w Gdańsku-Wrzeszczu, przy ul. Marii Curie-Skłodowskiej 3b; placówka duszpasterstwa akademickiego w Gdańsku przy ul. Świętojańskiej 72, prowadzona przez oo. Dominikanów, eksperymentalny ośrodek DA w Gdańsku-Oliwie, przy ul. Polanki 131, prowadzony przez oo. Cystersów, ośrodek w Sopocie, przy kościele Gwiazdy Morza, przy parafii św. Michała w Sopocie, w Gdyni – przy parafii św. Antoniego przy ul. Ujejskiego 40, prowadzony przez franciszkanów.
„Walka o młodzież” traktowana była przez komunistów śmiertelnie poważnie. W cytowanej analizie napisano: „Nie chodzi tu tylko o utrzymanie, względnie wychowanie młodzieży studenckiej w duchu religijnym, lecz również o pozyskanie tej młodzieży dla celów ideowo-politycznych Kościoła – i to z perspektywą objęcia przez tę młodzież w przyszłości odpowiedzialnych stanowisk w życiu politycznym, państwowym i gospodarczym”.
Justyna Skowronek kontynuuje badania nad powojennym duszpasterstwem akademickim w Trójmieście. Prosi wszystkie osoby, które w nim uczestniczyły (niezależnie w jakim ośrodku i w jakich latach) o udostępnienie zachowanych pamiątek, zdjęć, relacji. Kontakt: tel. 058-6606762.