Nawigacja

Aktualności

Prezes IPN: elity komunistyczne zamieniły legitymacje partyjne na książeczki czekowe

Elity komunistyczne w latach 90. zamieniły legitymacje partyjne na książeczki czekowe. Wytworzone przez kilka dekad PRL-u mechanizmy pozwoliły im przejść w to, co nazywamy III RP, zachowując potężny wpływ, szczególnie w gospodarce – powiedział prezes IPN dr Jarosław Szarek, otwierając debatę nad nową publikacją gdańskiego oddziału IPN „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.”.

  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)
  • Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN) Promocja książki „Brudne wspólnoty. Przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” – Warszawa, 6 czerwca 2018. Fot. Sławek Kasper (IPN)

Promocja książki odbyła się 6 czerwca 2018 r. w warszawskim Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia”.

– To książka bardzo potrzebna, za którą dziękuję autorom. Przedstawia przestępczość zorganizowaną z końca lat 80. i z lat wcześniejszych w wielu wymiarach – historycznym, socjologicznym i kulturowym. Myślę, że to, co jest najcenniejsze w tej książce, dotyka przemian politycznych z przełomu lat 80. i 90. Bo patrzymy na ten czas, być może skupiając się tylko na samej dekoracji – powiedział prezes IPN Jarosław Szarek.

Prezes Instytutu ocenił, że choć mówi się o końcu lat 80. jako „czasie nadziei, entuzjazmu”, nie wolno zapominać, że elity komunistyczne – używając mechanizmów wytworzonych przez kilka dziesięcioleci PRL-u – „przeszły w III RP, zachowując potężne wpływy, szczególnie w gospodarce”. – Oni zamienili legitymacje partyjne na książeczki czekowe – podkreślił dr Szarek.

– Ten temat jest zbyt mało zbadany, a teraz jest dobry czas, ponieważ w przyszłym roku minie 30 lat od pamiętnego 1989 roku, początku zmian w Polsce – powiedział prezes IPN, dodając, że „dokumenty w IPN są jawne, a tzw. zbiór zastrzeżony z dokumentami po służbach specjalnych został zlikwidowany”.

– Te tematy trzeba podjąć, żeby jeszcze lepiej pokazać, jak blisko było tym „brudnym wspólnotom” przestępczym do wysokich funkcjonariuszy, chociaż partia komunistyczna też coś w sobie miała z tej przestępczości – mówił prezes IPN. Przypomniał o śmierci w 1991 r. Michała Falzmanna, inspektora NIK, który ujawnił aferę w FOZZ, oraz tragicznej śmierci w wypadku samochodowym jego przełożonego Waleriana Pańki. – Te śmierci nie były przypadkowe, być może były po to, by związki między elitami komunistycznymi a przestępcami nie zostały ujawnione – podkreślił dr Szarek.

Zapis transmisji na kanale IPNtv 

Książka „Brudne wspólnoty” zawiera 18 tekstów historyków, socjologów, kryminologów, prawników i medioznawców; są to studia empiryczne i syntezy, ale także analizy teoretycznoprawne oraz medio- i kulturoznawcze. „W przestępczych interesach »brudne wspólnoty« łączyły pospolitych złodziei i oszustów nie tylko z półświatkiem, lecz także z funkcjonariuszami SB, milicjantami, wojskowymi, partyjnymi aparatczykami oraz peerelowskimi »białymi kołnierzykami«: urzędnikami administracji państwowej, dyrektorami przedsiębiorstw, pracownikami central handlu zagranicznego i polonijnymi biznesmenami” – czytamy w książce.

W publikacji, której wydawcą jest Oddział IPN w Gdańsku, eksperci zwracają uwagę na swoiste zjawisko symbiozy „milicjantów i złodziei”, czyli – jak podał IPN – „fikcyjne działania operacyjne oraz zadziwiające przypadki koncesjonowanego kapitalizmu”. Instytut zwraca uwagę, że publikację uzupełnia stenogram dyskusji „Mafia w latach 80. i na początku lat 90. – fakty, podobieństwa, różnice”, która odbyła się w 2016 r. na konferencji „Gangsterzy z PRL” z udziałem m.in. dziennikarzy Cezarego Gmyza i Jerzego Jachowicza.

W książce naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych w Gdańsku dr Daniel Wicenty opisał „brudne wspólnoty” wśród funkcjonariuszy MO i SB w świetle dokumentów Zarządu Ochrony Funkcjonariuszy MSW. Badacz podkreślił, że ZOF w MSW ścigał tylko „płotki”, czyli np. szeregowych milicjantów, żołnierzy, ale nie ważnych przedstawicieli resortu. Zdaniem historyka „system śledczy był niewydolny”. Wicenty dodał też, że w drugiej połowie lat 80. część funkcjonariuszy SB rekompensowała sobie niezbyt wysokie pensje – „obcinane” przez gen. Czesława Kiszczaka – robiąc interesy z przestępcami. Z akt ZOF w MSW wynika, że na największe dochody mogły liczyć tylko te grupy przestępcze, które zyskały ochronę funkcjonariuszy MSW lub partii.

Dr Karol Nawrocki, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, jeden z autorów książki, który opisał działalność gangów samochodowych pod koniec lat 80., zwrócił uwagę, że nie można zapominać, że w PRL „rządziła zorganizowana grupa przestępcza, która wprowadziła stan wojenny”. – Przestępczość, którą my opisujemy – spółki nomenklaturowe, centrale handlu zagranicznego, a nawet zorganizowane grupy przestępcze złodziei samochodów – moglibyśmy zamknąć w pojęciu przestępczości „białych kołnierzyków” – powiedział Nawrocki.

Autorzy książki tłumaczą w publikacji, że zorganizowana przestępczość nasiliła się w ostatnich dwóch dekadach PRL. Dlaczego? Działania ekipy Gierka, poza kryzysami społeczno-ekonomicznymi, wywołały także większą mobilność Polaków, wyjazdy na Zachód wzrosły dziesięciokrotnie. Społeczeństwo na masową skalę weszło w obieg dóbr rzadkich, a nawet luksusowych, czarny rynek wchłaniał towary przywiezione z zagranicy. Autorzy stawiają hipotezę, że tak ścisły styk między światami kapitalizmu i socjalizmu w latach 70. i 80. mógł być strukturalnym początkiem zorganizowanych form działań przestępczych. Między przestępcami a MO i SB rozpoczynała się symbioza. Natomiast w 1990 r. przestępczość zorganizowana odsłania nowe, krwawe oblicze, gdy na ulicach zaczynają się strzelaniny, a policja znajduje porzucone trupy gangsterów.

do góry