E-Księgarnia
16 kwietnia 2018 r. Instytut Pamięci Narodowej zainicjował kampanię społeczną przypominającą heroizm powstańców w getcie warszawskim. Twarze bojowników żydowskich – znane ze zdjęć z raportu likwidacji getta dowódcy SS Jürgena Stroopa – możemy oglądać w prasie, metrze czy tramwajach.
IPN przypomina też podstawowe fakty dotyczące tego bohaterskiego zrywu i tragizm sytuacji ludności żydowskiej, pokazując oryginał raportu, w tym dziesiątki wstrząsających zdjęć, które stały się znane na całym świecie jako świadectwo Holocaustu. – Raport Stroopa, dokument, który był dowodem w procesie norymberskim, pokazuje, czym była okupacja niemiecka w Warszawie, dokumentuje ludobójczą politykę Niemiec wobec Żydów, którzy od pokoleń żyli w naszej stolicy. Nie wystarczyło niemieckiemu okupantowi zabić – musiał zlikwidować całą dzielnicę żydowską, by zniszczyć wszystkie materialne dowody życia ludności cywilnej. Powstańcy wiedzieli, że ich walka jest przegrana, ale nie chcieli umierać, nie chwytając za broń – podkreślił prezes IPN dr Jarosław Szarek podczas prezentacji raportu w Archiwum IPN przy ul. Kłobuckiej.
Prezes IPN przypomniał, że Jürgen Stroop czekał na wyrok w mokotowskim więzieniu wraz z oficerem AK Kazimierzem Moczarskim, który opisał to w słynnej książce „Rozmowy z katem”. – Kat siedział w jednej celi z ofiarą. To ilustracja, w jak instrumentalny sposób władze komunistyczne traktowały oficerów AK – podkreślił dr Szarek.
4 kwietnia 2018 r. Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma odebrał w siedzibie MSZ certyfikat potwierdzający wpisanie raportu Stroopa na światową listę UNESCO „Pamięć Świata”, o co IPN zabiegał od 2016 r. Działania pracowników Instytutu zyskały aprobatę m.in. Żydowskiego Instytutu Historycznego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Bundesarchiv, Bad Arolsen czy wybitnego historyka Timothy’ego Snydera. W październiku 2017 r. raport znalazł się na wspomnianej prestiżowej liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Raport Stroopa został wydany przez IPN w 2009 r., w 2013 r. został udostępniony w internecie, wkrótce ma się pojawić dodruk wersji papierowej. Drugi egzemplarz raportu znajduje się w archiwum w Waszyngtonie.
„Powstanie w getcie było pierwszym powstaniem okupowanej Polsce”
– Powstanie w getcie warszawskim było pierwszym wybuchem tak mocnego sprzeciwu wobec Niemców, pierwszym powstaniem w okupowanej Polsce. Decyzja naszych współobywateli w Rzeczypospolitej była sprzeciwem wobec polityki okupanta, która chciał zgładzić cały naród żydowski – zaznaczył wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma.
– IPN chce przypomnieć, że Warszawa była miastem dwóch powstań – podkreślił badacz historii stosunków polsko-żydowskich, dodając, że „według sondaży coraz więcej Polaków wie o powstaniu w getcie”. – Prowadzimy szereg akcji edukacyjnych, przypominamy „Odważnych na szlaku Machabeuszy”, którzy ginęli za naszą sprawę. 10 lat temu ta akcja nie spotkała się z zainteresowaniem mediów. Dziś jest inaczej – powiedział dr Szpytma.
Wiceprezes IPN tłumaczył, że Instytut od początku swojej działalności publikuje książki poświęcone Zagładzie i stosunkom polsko-żydowskim, stworzył szereg wystaw poświęconych historii gett w Polsce, publikacje o gettach, np. łódzkim („Otoczone drutem państwo” Adama Sitarka) ukazały się również w języku angielskim. Powstały teki edukacyjne o Zagładzie Żydów czy scenariusze lekcji o historii dzielnic żydowskich w okupowanej Polsce.
„Wstrząsający dokument napisany nowomową okupanta”
Raport Stroopa to jeden z najważniejszych dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN, oprócz np. dzienników Hansa Franka. – To wstrząsający dokument, wystarczy spojrzeć na zdjęcia robione podczas pacyfikacji żydowskiej dzielnicy, stały się ikonami fotografii, choć pewnie wiele osób nie wie, że pochodzą właśnie z raportu Stroopa. Trzyczęściowe „suche” sprawozdanie, napisane służbową nowomową niemieckiego okupanta, przygotowane przez wysokiego funkcjonariusza aparatu III Rzeszy Jürgena Stroopa dla Heinricha Himmlera, robi ogromne wrażenie – powiedziała dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk.
Dyrektor przypomniała, że „egzemplarz raportu – odnaleziony w Berlinie – trafił do Polski w 1948 r., następnie znajdował się w archiwum KC PZPR, potem w Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, a w 1951 r. został wykorzystany jako jeden z głównych dowodów w procesie, który toczył się w Warszawie przeciwko Jurgenowi Stroopowi”.
– Jesteśmy dumni, że raport Jürgena Stroopa jest pierwszym dokumentem z naszego zasobu, który znalazł na się na światowej liście UNESCO „Pamięć Świata” – powiedziała dyrektor Archiwum IPN. Dodała, że proces dochodzenia do otrzymania certyfikatu „nie jest ani łatwy, ani krótki – odbywa się w dwuletnich cyklach”. Marzena Kruk podziękowała pracownikom Archiwum za wysiłek włożony w to, by świat docenił ten dokument.