E-Księgarnia
W Domu Polonii na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, odbyła się promocja publikacji Obława augustowska 1945. Okoliczności i ofiary w dokumentach archiwalnych z udziałem autorów – Tadeusza Radziwonowicza (dyrektora Archiwum Państwowego w Suwałkach) i Barbary Bojaryn-Kazberuk (pracownika Archiwum IPN). W spotkaniu wziął też udział dr Arūnas Bubnys (dyrektor Departamentu Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy). Obecny był zastępca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma.
– Obława augustowska była największą operacją przeciwko polskiemu podziemiu przeprowadzoną po zakończeniu II wojny światowej. Jej efektem była zbrodnia ludobójstwa – podkreśliła Barbara Bojaryn-Kazberuk, współautorka książki „Obława augustowska 1945. Okoliczności i ofiary w dokumentach archiwalnych”.
Współautor monografii Tadeusz Radziwonowicz tłumaczył, że „rodziny zaginionych już w sierpniu 1945 r. rozpoczęły poszukiwania swoich bliskich, a ślady tych poszukiwań zachowały się w dokumentach władz lokalnych oraz aktach sądowych”. Rodziny apelowały o pomoc do I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki i Polskiego Czerwonego Krzyża.
Według Barbary Bojaryn-Kazberuk komuniści nie panowali nad terenem, który poźniej został objęty obławą – działało tam killudziesięciu milicjantów, w miastach Augustowie i Suwałkach – sowieckie garnizony, około 100 członków PPR i wspólpracowników komunistycznych władz, ok. 50 funkcjonariuszy bezpieki, zaś przeciwko nim było ok. 250 uzbrojonych partyzantów AKO oraz 2,5 tys. związanych z nimi członków podziemia, a przede wszystkim lokalna społeczność. Obława była wymierzona w całą społeczność, a nie tylko podziemie.
Dr. Arūnas Bubnys, dyrektor Departamentu Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy dodał, że do podobnych obław dochodziło w 1945 r. również na terenie Litwy, lecz to Obława Augustowska była najbardziej krwawa z sowieckich operacji.
Biegli – w ramach śledztwa IPN – na podstawie zdjęć satelitarnych wskazali ponad 60 miejsc na terytorium Polski i Białorusi – większość w okolicach miejscowości Kalety, które mogą być potencjalnie jamami grobowymi. Białoruś odmówiła pomocy prawnej w tej sprawie. Dotychczas prace sondażowe we wskazanych miejscach po stronie polskiej również nie dały odpowiedzi na pytanie o miejsca pochówku.
– Odkrycia archiwalne rosyjskiego historyka Nikity Pietrowa z Ośrodka „Memoriał” oraz dokumenty opublikowane w internecie przez rosyjskie ministerstwo obrony znacząco poszerzyły naszą wiedzę na ten temat – podkreśliła Barbara Bojaryn-Kazberuk.
Do obławy augustowskiej doszło 73 lata temu. Między 12 a 18 lipca 1945 r. oddziały sowieckie przeprowadziły wielką operację wojskową, podczas której zatrzymywano zarówno ludzi podejrzanych o kontakty z partyzantką niepodległościową, jak również osoby zupełnie przypadkowe, przebywające jedynie poza swoim miejscem zamieszkania. 21 lipca 1945 r. Szef Głównego Zarządu Kontrwywiadu „Smiersz” Wiktor Abakumow informował ludowego komisarza spraw wewnętrznych Ławrientija Berię, że podczas obławy zatrzymano 7049 osób, z których po przesłuchaniu (tzw. filtracji) 5115 zostało wypuszczonych. Aresztowanych Litwinów przekazano organom NKWD LSRS. 592 Polaków nigdy nie wróciło do domów – zostali zamordowani i pochowani w nieznanym miejscu.
Liczba eksterminowanych osób czyni z obławy augustowskiej największą masową zbrodnię, popełnioną na cywilach w Europie między zakończeniem II wojny światowej a wojną w byłej Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
Białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej od kilku lat prowadzi śledztwo w sprawie obławy. Dotyczy ono zbrodni komunistycznej przeciwko ludzkości. Przyjęto w nim, że w lipcu 1945 r., w nieustalonym dotychczas miejscu zginęło ok. 600 osób zatrzymanych w powiatach: augustowskim, suwalskim i sokólskim oraz na graniczących z nimi terenach Litwy i Białorusi. Aresztowania prowadzono również po zakończeniu zasadniczej części operacji, czyli po 18 lipca 1945 r. Zatrzymali ich żołnierze 50 Armii III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej, przy współudziale funkcjonariuszy polskich organów Bezpieczeństwa Publicznego, MO MO oraz żołnierzy 1. Pułku Piechoty Wojska Polskiego.
Publikacja w formie pliku pdf jest dostępna na stronie Archiwum Państwowego w Suwałkach
http://oblawaaugustowska.pl/sledztwo-ipn/
Dzieje.pl, IPN