Przegląd Archiwalny IPN Tom 2/2009 - O Czasopiśmie -

***

W zakresie opracowywania zasobu archiwalnego IPN najważniejszym problemem pozostaje kwestia rozgraniczenia i właściwego opisu zespołów archiwalnych. W przypadku akt organów bezpieczeństwa trudno jest w zasadzie mówić o zespołach archiwalnych, wytworzonych przez pojedynczą instytucję, a raczej o systemie zespołów, będących wytworem całego aparatu bezpieczeństwa PRL. Ich zbadanie zwiększa możliwości wyciągania wniosków na temat oceny wartości akt, rozmieszczenia i struktury zasobu w poszczególnych archiwach, jak i sieci archiwów, które funkcjonują w IPN.

Problematyka rozpoznania struktury zasobu i zespołowości akt
cywilnych organów bezpieczeństwa oraz ich informatycznego opisu (s. 13–52)

Wśród szeroko rozpowszechnionych w NRD sloganów propagandowych popularne było hasło: „Człowiek znajduje się w centrum...”. Tak, znajdował się „w centrum” – w centrum systemu inwigilacji, nieufności i ubezwłasnowolnienia przez państwo. Przy pomocy Ministerstwa Bezpie-czeństwa Państwowego (Ministerium für Staatssicherheit) starano się zgromadzić jak najwięcej informacji na temat obywateli, którzy byli dla komunistycznej władzy potencjalnymi przestępcami – kwestią pozostawało to, czy, kiedy i w jaki sposób zwrócą się przeciwko systemowi. Państwo i – z polecenia partii – Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD dążyło do utrzymywania nad obywatelami stałej kontroli, a także, na ile było to możliwe, sterowania nimi. W zależności od rozwoju sytuacji w kraju oraz na arenie międzynarodowej „bezpieka” kładła nacisk na różne sfery życia i działała ze zróżnicowaną intensywnością. Z tego powodu, rozpatrując zagadnienie specyfiki zasobu archiwalnego, należy pamiętać o kontekście historycznym. Różne metody oraz zmiany priorytetów inwigilacji przez komunistyczne organy represji można zaobserwować podczas przeglądu zasobu specjalnych nośników informacji.

Dokumentacja audiowizualna w zasobie archiwalnym Urzędu Pełnomocnika Federalnego do spraw Dokumentów
Służby Bezpieczeństwa Państwowego byłej NRD (BStU). Zarys problematyki (s. 239–250)

Swoistym paradoksem w życiu Julii Brystiger, która w latach 1945–1954 była jedną z najbardziej wpływowych postaci nie tylko w aparacie bezpieczeństwa, ale i – szerzej – w aparacie władzy Polski Ludowej był fakt, że pod koniec życia została poddana obserwacji przez aparat policyjny. Można przyjąć tezę, że tak silne zaangażowanie SB w sprawę operacyjną pod kryptonimem „Egoistka” wynikało z faktu, iż figurantka była osobą pochodzenia żydowskiego, a jednocześnie jedną z prominentnych działaczek komunistycznego aparatu represji. Wiązało się to z rozpowszechnianym w tamtym okresie stereotypem „zażydzonej bezpieki”, a także innym, ściśle z nim związanym, w myśl którego w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, znamienity wpływ na wydarzenia w Polsce Ludowej miał ruch syjonistyczny.

Figurantka „Roxana”. Inwigilacja Julii Brystiger przez Służbę Bezpieczeństwa (1962–1974) (s. 389–404)